Perlis

Perlis (Jawi: ‏ڤرليس‎‎code: ms is deprecated ‎, Bahasa Thai: ปะลิสcode: th is deprecated Pâlit, ปลิศcode: th is deprecated Palit atau เปอร์ลิศcode: th is deprecated Perlis) merupakan sebuah negeri yang terletak di utara Semenanjung Malaysia dan bersempadan dengan Wilayah Satun dan Songkhla, Thailand di sebelah utara, dan Kedah di sebelah selatan. Perlis menjadi sebuah negeri yang berdaulat setelah kerajaan Siam melantik Raja Syed Hussain Jamalullail sebagai Raja Perlis.

Perlis ڤرليس‎code: ms is deprecated Peghelih
Negeri
Transkripsi lain
• Cina	玻璃市code: zh is deprecated
• Tamil	பெர்லிஸ்code: ta is deprecated Perliscode: ta is deprecated (Transliterasi)
• Thai	ปะลิสcode: th is deprecated
Bendera Jata
Lagu: Amin Amin Ya Rabaljalil امين امين يا رب الجليل‎
Perlis dalam    Malaysia
Koordinat: 6°30′N 100°15′E
Ibu negeri	Kangar
Bandar diraja	Arau
Pentadbiran
• Jenis	Parlimen Raja berperlembagaan
• Raja	Tuanku Syed Sirajuddin
• Menteri Besar	Mohd Shukri Ramli
Keluasan
• Jumlah	819 km2 (316 batu persegi)
Aras tertinggi (Gunung Perlis)	733 m (2,405 ft)
Penduduk  (2020)
• Jumlah	284,885
• Kepadatan	350/km2 (900/batu persegi)
Bahasa
• Bahasa rasmi	Bahasa Melayu
• Bahasa pertuturan	Bahasa Melayu Kedah, Hokkien, Thai, Mandarin, Tamil
Indeks negeri
• IPM (2022)	▼ 0.768 (tinggi) (ke-15)
• KDNK (2019)	▲ RM6.518 bilion ($1.564 bilion) (ke-10)
• Per kapita (2019)	▲ RM25,656 ($6,157) (ke-15)
Poskod	01xxx, 02xxx
Kod panggilan	04
Pendaftaran kenderaan	R
Pembentukan kerajaan	20 April 1843
Penyertaan ke dalam Persekutuan Tanah Melayu	1 Februari 1948
Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu	31 Ogos 1957
Laman sesawang	www.perlis.gov.my www.perlisroyalty.gov.my

Pusat pentadbiran bagi negeri Perlis ialah Kangar, dan bandar dirajanya ialah Arau. Antara bandar dan pekan utama lain di Perlis termasuklah Padang Besar dan Kuala Perlis.

Perlis mempunyai keluasan sebanyak 821 kilometer persegi menjadikannya sebagai negeri terkecil di Malaysia. Pada tahun 2020, jumlah penduduknya dianggarkan seramai 284,885 orang dengan majoritinya merupakan Bumiputera iaitu 88.8 peratus dari jumlah penduduk.

Penamaan

Sejarah mengenai asal-usul nama negeri Perlis adalah kurang jelas. Terdapat banyak kisah atau andaian yang menceritakan tentang asal-usul nama Perlis. Berikut merupakan beberapa andaian atau kisah yang diketahui:-

• Menurut seorang tokoh sejarawan Malaysia iaitu Haji Buyong Adil, terdapat beberapa cerita yang mengisahkan kononnya nama Perlis itu berasal daripada perkataan Siam iaitu “Phrau Loi” (Maphrau Loi มะพร้าวลอย) yang bermaksud kelapa hanyut. Perkataan tersebut telah dipelat dan dipendekkan bunyinya oleh orang Melayu lalu menjadi ‘pereleh’ atau Perlis.
• Sumber kedua menyatakan bahawa kononnya nama negeri Perlis berasal daripada perkataan ‘peroleh’ yang membawa maksud kurnia daripada kerajaan Kedah. Perkataan itu disingkatkan lalu menjadi Perlis.
• Sumber yang ketiga pula menyebut negeri Perlis mendapat namanya daripada nama sebuah kubur di Bukit Mengulang iaitu kubur Tok Perlis. Kubur tersebut adalah milik seorang tokoh ulama yang terkemuka di Nusantara iaitu Tok Perlis.
• Sumber yang keempat mengatakan nama negeri Perlis berasal daripada perkataan ‘perlus’. Kebanyakan tanah dalam di Perlis ialah tanah sawah. Pada musim kemarau, tanah sawah akan merekah. Sesiapa yang berjalan akan ‘terperlus’. Dari perkataan ‘perlus’ itulah, Perlis mendapat namanya.
• Menurut sebuah buku yang ditulis oleh Ahmad Ismail dan Yazid Mat, dipercayai bahawa nama negeri Perlis berasal daripada nama sejenis pokok yang dikenali sebagai pokok perlis yang pernah wujud tumbuh dengan begitu banyak di negeri tersebut terutama sekali di kawasan pinggir sungai namun telah pun pupus. Ia turut disokong kebanyakan sejarawan setempat.

Gelaran Indera Kayangan pernah diberikan oleh Tuanku Raja Syed Hussein Jamalullail (1843-1873) yang diilhamkan dari bandar Indera Kayangan II, kota diraja negeri tersebut dari 1797 sehingga 1813 yang pernah terletak di Kampung Langgar, Kayang. Namun demikian, gelaran ini menjadi kurang digalakkan berikutan suatu titah Tuanku Syed Sirajuddin Putra Jamalullail pada tahun 2015 yang menurut baginda, gelaran tersebut tidak selari dengan penamaan rasmi yang termaktub dan bagi mengelakkan konotasi berkaitan dewa tertentu (yakni seperti Indra yang hampir sama sebutannya).

Sejarah

Peta jajahan Siam pada tahun 1900, dengan Perlis merupakan salah satunya.

Perlis dipercayai telah dihuni masyarakat prasejarah sejak lima ke 10 ribu tahun dahulu, dibuktikan dengan tinggalan prasejarah seperti artifak dan lukisan purba yang ditemui di beberapa lokasi sekitar Perlis seperti Gua Semadong dan Gua Berhala. Kehidupan masyarakat di Perlis juga dipercayai telah dipengaruhi pengaruh Hindu dan Buddha menerusi peninggalan kalam semah berunsurkan kebudayaan Buddha dan Hindu. Bermula pada abad ke-12, masyarakat di negeri ini mula dipengaruhi kebudayaan Islam.

Perlis pada asalnya berada di bawah jajahan Kesultanan Kedah. Perlis juga pernah menjadi pusat pentadbiran Kedah apabila Kota Sena mula didirikan dan dijadikan pusat pentadbiran semasa pemerintahan Sultan Muhyiddin Mansur Shah. Semasa pemerintahan Sultan Dhiauddin I, pusat pentadbiran Kedah telah dipindahkan ke Kota Indera Kayangan yang didirikan di tepi hilir Sungai Perlis. Semasa pemerintahan Sultan Abdullah Mukarram Shah, adinda baginda, Tengku Dhiauddin telah memerintah Perlis dengan gelaran Raja Muda Kayang. Baginda juga telah mendirikan semula Kota Indera Kayangan. Raja Muda Kayang kemudiannya ditabalkan sebagai sultan dengan gelaran Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II. Semasa pemerintahan baginda, Kota Indera Kayangan II telah dijadikan sebagai pusat pentadbiran Kedah. Baginda turut digelar "Raja Muda Perlis dan Kedah". Pemerintahan Kedah yang berpusat di jajahan Perlis berakhir dengan kemangkatan baginda pada tahun 1687.

Kewujudan Wangsa Jamalullail di Perlis bermula apabila Syed Harun Jamalullail, ayahanda kepada Raja Perlis pertama mengasaskan Mukim Arau bersama pengikutnya. Sultan Dhiauddin Mukarram Shah II telah menganugerahkan Mukim Arau untuk ditadbir oleh Syed Harun Jamalullail dan keturunannya sebagai penghulu selepas perkahwinannya dengan puteri baginda. Namun perkahwinan mereka berdua tidak menghasilkan zuriat. Syed Harun Jamalullail kemudiannya berkahwin dengan cucu salah seorang pembesar Sultan Kedah lalu dikurniakan seorang anak lelaki yang dinamakan Syed Hussein Jamalullail pada tahun 1805. Syed Harun Jamalullail telah meninggal dunia pada tahun 1825 dan digantikan dengan anaknya, Syed Hussein Jamalullail sebagai Penghulu Mukim Arau yang kedua.

Pendudukan Siam ke atas Kedah dan jajahannya pada tahun 1821 menggusarkan pihak British yang terasa diancam kedudukan mereka di Perak, maka Perjanjian Burney termeterai dengan pengakuan tuntutan Siam ke atas negeri-negeri utara Perak dan menidakkan kedudukan Sultan Kedah, Sultan Ahmad Tajuddin. Perjanjian ini telah mencetuskan Perang Musuh Bisik selama 12 tahun dari 1830 hingga 1842 oleh baginda sultan dan para pengikutnya. Di akhir peperangan ini, Perlis, Kubang Pasu dan Setul telah dipisahkan dari jajahan Kedah. Pada tahun 1842, Sultan Kedah telah dikembalikan takhtanya setelah menerima syarat Siam. Namun, Perlis telah dipisahkan menjadi kerajaan berasingan di mana seorang gabenor dilantik Siam bagi mentadbir Perlis.

Raja Long Krok dilantik sebagai gabenor Perlis pertama, manakala Syed Hussein Jamalullail dilantik sebagai timbalannya. Raja Long Krok mangkat setelah empat bulan dilantik sebagai gabenor Perlis. Syed Hussein Jamalullail kemudiannya telah dilantik oleh Siam sebagai gabenor Perlis. Pada tahun 1843, Raja Syed Hussein Jamalullail telah ditabal sebagai Raja Perlis pertama, menjadikan Perlis sebuah negeri berdaulat. Baginda ditabal oleh Raja Rama III, Raja Siam dengan gelaran Phya Songkram Ramu Wichit Wilis Asmara Phya Polit atau disingkatkan sebagai Phya Polit.

Perlis kekal berada di bawah naungan Siam, dan diletakkan di bawah kawasan Monthon Syburi yang turut meliputi Kedah dan Setul. Pada tahun 1897, kerajaan Kedah mula menuntut semula status Perlis sebagai jajahan mereka. Namun tuntutan mereka gagal setelah Raja Chulalongkorn berpihak kepada Perlis. Beberapa pertikaian juga terjadi antara Perlis dan Setul. Pada tahun 1909, negeri-negeri utara Melayu termasuklah Perlis telah dijadikan negeri naungan Britain setelah termeterainya Perjanjian Bangkok antara Siam dan kerajaan Britain. Kerajaan Britain kemudiannya menempatkan seorang Residen di Arau.

Pada 12 Disember 1941, Perlis mula berada di bawah pemerintahan Jepun. Jepun seterusnya menyerahkan Perlis bersama empat negeri Melayu utara yang lain kepada Siam pada 18 Oktober 1943. Setelah Perang Dunia Kedua tamat, Perlis telah diserahkan semula kepada pemerintahan Britain. Pada tahun 1946, Perlis telah menjadi sebahagian daripada Malayan Union, dan kemudiannya diubah kepada Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948. Pada tahun 1957, Perlis telah mencapai kemerdekaan daripada Britain sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu. Perlis kemudiannya turut menjadi sebahagian daripada Persekutuan Malaysia.

Kerajaan

Dewan Undangan Negeri Perlis

Negeri Perlis ditadbir oleh Keluarga Diraja Jamalullail yang digelar sebagai "Raja" tidak seperti negeri Melayu lain yang menggunakan gelaran "Sultan".

Kuasa perundangan negeri ini dilaksanakan oleh Dewan Undangan Negeri Perlis di mana semua 15 kerusi dipilih daripada kawasan pilihan raya ahli tunggal. Gabungan Perikatan Nasional telah memegang 14 daripada 15 kerusi dewan sejak Pilihan Raya Umum 2022.

Raja melantik Menteri Besar (Ketua Menteri) dan Majlis Mesyuarat Kerajaan (sama dengan Kabinet). Secara amnya, ketua menteri ialah ahli dewan undangan yang boleh mendapat majoriti di peringkat dewan. Perlis telah memilih tiga ahli Dewan Rakyat Persekutuan, iaitu kawasan Arau, Kangar dan Padang Besar. Semua kerusi ini kini disandang oleh ahli Perikatan Nasional sejak Pilihan Raya Umum 2022. Perlis juga mempunyai dua senator persekutuan yang dilantik melalui undian Dewan Undangan Negeri.

Geografi

Sungai Perlis

Perlis merupakan sebuah negeri yang terletak di utara Semenanjung Malaysia bersempadan dengan negara Thailand di utara, negeri Kedah di selatan dan Selat Melaka di barat. Perlis mempunyai keluasan sebanyak 819 kilometer persegi menjadikannya sebagai negeri terkecil di Malaysia. Gunung Perlis yang mempunyai ketinggian 733 meter menjadi titik tertinggi di negeri ini.

Di bahagian utara dan barat daya negeri ini, terbentangnya Banjaran Nakawan yang merupakan banjaran batu kapur terpanjang di Malaysia. Di banjaran ini terdapat bukit-bukit batu kapur yang sebahagian besarnya terdiri daripada Formasi Setul yang tertua di Malaysia yang dianggarkan berusia lebih 500 juta tahun. Di banjaran ini juga terletaknya Taman Negeri Perlis yang berkeluasan 4,379.81 hektar dan beberapa hutan simpan yang lain seperti Hutan Simpan Kekal Mata Ayer dan Hutan Simpan Kekal Wang Mu.

Dianggarkan jumlah panjang sungai dan terusan di negeri Perlis ialah sepanjang 174.2 kilometer. Sungai Arau menjadi sungai terpanjang di negeri Perlis iaitu sepanjang 21.5 kilometer diikuti Sungai Korok dengan panjang 17 kilometer.

Iklim

Iklim di negeri Perlis ialah iklim khatulistiwa. Purata suhu ialah 28 °C (82.4 °F). Bulan April merupakan bulan yang paling panas di kawasan ini dengan suhu mencecah 29.1 °C (84.4 °F). Bulan Disember dikategorikan sebagai bulan paling sejuk dengan suhu 26.8 °C (80.2 °F). Purata kerpasan di Perlis adalah 1954.4 milimeter pertahun. Bulan November merupakan bulan yang tinggi kerpasan dengan 262.5 milimeter manakala bulan yang paling rendah pula Februari dengan 29.8 milimeter.

Data iklim untuk Perlis (1990-2019)
Bulan	Jan	Feb	Mac	Apr	Mei	Jun	Jul	Ogo	Sep	Okt	Nov	Dis	Tahun
Purata suhu harian, °C (°F)	27.3 (81.1)	28.1 (82.6)	29 (84)	29.1 (84.4)	28.7 (83.7)	28.4 (83.1)	27.9 (82.2)	28 (82)	27.6 (81.7)	27.4 (81.3)	27.2 (81.0)	26.8 (80.2)	28.0 (82.3)
Purata kerpasan, mm (inci)	40.9 (1.61)	29.8 (1.17)	88.8 (3.50)	160.5 (6.32)	214.7 (8.45)	142 (5.6)	173.5 (6.83)	194.3 (7.65)	227.3 (8.95)	238.6 (9.39)	262.5 (10.33)	181.4 (7.14)	1,954.3 (76.94)
Sumber: ClimateCharts

Pembahagian pentadbiran

Arau

Kuala Perlis

Disebabkan keluasan negeri Perlis yang amat kecil, tiada daerah di negeri Perlis. Oleh itu, negeri Perlis dibahagikan kepada 22 buah mukim.

Bil	Mukim	Keluasan (km²)	Jumlah Penduduk (2010)
1	Abi	5.25	2,084
2	Arau	33.87	22,274
3	Beseri	67.5	13,485
4	Chuping	102	12,779
5	Utan Aji	27.16	17,906
6	Jejawi	12.36	7,957
7	Kayang	36.68	10,672
8	Kechor	9.32	6,588
9	Kuala Perlis	26.71	20,277
10	Kurong Anai	49.58	15,967
11	Kurong Batang	41.73	3,266
12	Ngulang	6.27	3,149
13	Oran	8.62	3,684
14	Padang Pauh	7.24	4,185
15	Padang Siding	69.25	6,495
16	Paya	10.61	4,986
17	Sanglang	61.22	16,004
18	Sena	14.71	16,476
19	Seriab	10.47	7,713
20	Sungai Adam	5.02	1,861
21	Titi Tinggi	200	15,969
22	Wang Bintong	11.96	11,853

Bandar-bandar utama di Perlis termasuk :-

• Arau
• Kangar

Pekan-pekan kecil pula termasuk :-

• Kuala Perlis
• Kaki Bukit

Demografi

Sejarah kependudukan

Tahun	Pend.	±%
1970	121,062	—
1980	144,782	+19.6%
1991	183,824	+27.0%
2000	198,288	+7.9%
2010	225,630	+13.8%
2020	284,885	+26.3%
Sumber:

Kumpulan etnik warganegara (2020)
Etnik			Peratusan
Bumiputera			88.8%
Cina			7.4%
India			1.8%
Lain-lain			2.0%

Berdasarkan bancian penduduk Malaysia tahun 2020, jumlah penduduk di Perlis dianggarkan seramai 284,885 orang. Majoriti penduduk merupakan bumiputera iaitu 88.8 peratus dari jumlah penduduk. Selebihnya terdiri daripada penduduk beretnik Cina, India dan lain-lain etnik.

Agama di Perlis - Banci 2020
Agama			Peratusan
Islam			87.8%
Buddha			9.2%
Hindu			1.3%
Kristian			0.6%
Lain-lain			0.2%
Tiada agama tidak diketahui			1.0%

Agama اݢام

Pada tahun 2020, majoriti penduduk Perlis beragama Islam iaitu 87.8 peratus dari jumlah penduduk diikuti agama Buddha yang dianuti 9.2 peratus penduduk. Antara agama lain yang dianuti penduduk Perlis termasuklah agama Hindu dengan 1.3 peratus dan agama Kristian dengan 0.6 peratus. Sebanyak satu peratus penduduk Perlis tidak beragama atau tidak diketahui status agamanya.

Bahasa بهاس

Majoriti penduduk Perlis berbahasa Melayu Perlis iaitu subdialek Bahasa Melayu Kedah tetapi mempunyai sedikit perbezaan dalam beberapa perkataan. Terdapat juga penduduk yang berbahasa Hokkien, Cina, Tamil dan Malayalam. Penduduk Siam Malaysia di Perlis pula kebanyakannya berbahasa Thailand Selatan. Namun, majoriti penduduk Perlis menggunakan Bahasa Melayu Perlis dalam urusan kehidupan seharian.

Dianggarkan terdapat lebih 22 dialek Bahasa Melayu Perlis yang berlainan dalam segi sebutan beberapa perkataan yang lazimnya mengikut sesuatu kawasan atau mukim. Penduduk yang tinggal berdekatan sempadan Thailand menggunakan dialek yang berbaur Siam manakala penduduk yang tinggal berdekatan sempadan negeri Kedah lazimnya menggunakan dialek yang berbaur Melayu Kedah.

Ekonomi

Pada tahun 2018, ekonomi Perlis didominasi oleh sektor perkhidmatan iaitu sebanyak 66.2 peratus, diikuti dengan sektor pertanian iaitu sebanyak 21.7 peratus. Antara sektor lain yang menyumbang dalam ekonomi Perlis ialah sektor pembuatan, pembinaan, perlombongan dan pengkuarian.

Antara pendorong sektor perkhidmatan di Perlis ialah perdagangan borong dan runcit serta pembangunan baharu seperti Pembangunan Bercampur Padang Besar. Sektor pertanian pula didorong oleh beberapa projek tanaman yang diusahakan penduduk dan kerajaan negeri seperti projek tanaman harumanis, nanas dan beberapa projek tenusu.

Kebudayaan

Laksa Perlis

Seni persembahan

Dalam seni persembahan, terdapat beberapa muzik yang berasal dari Perlis iaitu Beduan, Gendang Terinai dan Gendang Perlis. Antara muzik lain yang terkenal di Perlis termasuklah Alu Bunyi, Muzik Asli, Pergendangan Cina, Hadrah, Berendoi, Urumi Melam dan Gendang Panjang Siam.

Dalam seni tarian pula, terdapat beberapa tarian yang berasal dari Perlis iaitu Canggung, Terinai, Layang Mas, Ayam Didik, Inang Kayangan, Cik Lang, Cinta Sayang, Joget Kain Batik dan Inang Tua.

Dalam seni teater, terdapat beberapa seni teater yang terkenal di Perlis iaitu Selampit, Menora dan Awang Batil.

Makanan

Antara makanan yang terkenal di serata negeri Perlis ialah Jeruk Maman, Ketupat Palas, Kuih Dangai, Kuih Karas, Mentarang Bakar, Pekasam Puyu, Pulut Harumanis, Pulut Ikan Kering, Ringgi dan Laksa Perlis.

Adat resam

Adat berendoi merupakan sebuah adat resam yang terkenal di negeri Perlis yang mula berkembang sekitar tahun 60-an.

Busana tradisional

Baju Kebaya Perlis merupakan busana tradisional negeri Perlis yang sering dipakai dalam majlis keraian dan keramaian seperti kenduri perkahwinan.

Pengangkutan

Pada tahun 2018, jumlah panjang jalan di seluruh negeri Perlis dianggarkan sepanjang 2446.53 kilometer. Antara jalan persekutuan yang penting bagi pengangkutan penduduk negeri Perlis ialah Jalan Kangar–Padang Besar LP 7 yang menghubungkan Kangar dan Padang Besar. Kangar juga boleh dihubungkan ke Bandar Alor Setar, Kedah melalui Jalan Kangar–Alor Setar LP 7.

Pulau Langkawi juga boleh dihubungkan dengan Kuala Perlis melalui perkhidmatan feri yang bermula di Jeti Kuala Perlis.

Pada tahun 2015, Menteri Besar Perlis, Azlan Man berkata bahawa sebuah lapangan terbang akan dibina di Perlis iaitu di kawasan pertumbuhan baharu Chuping.

Pendidikan

Universiti Malaysia Perlis

Berikut merupakan statistik institusi pendidikan di negeri Perlis sehingga tahun 2019;

Sekolah*

Jenis sekolah	Bilangan sekolah	Jumlah murid		Jumlah guru
		Lelaki	Perempuan	Lelaki	Perempuan
Sekolah rendah	74	12,198	11,452	705	1,672
Jumlah	74	23,650		2,377
Sekolah menengah	30	9,706	10,035	814	1,536
Jumlah	30	19,741		2,350
Keseluruhan	104	21,904	21,487	1,519	3,208
Jumlah keseluruhan	104	43,391		4,727

*tidak termasuk sekolah swasta atau sekolah di bawah Jabatan Agama Negeri

Pengajian Tinggi

Institusi	Jumlah staf akademik	Jumlah pelajar
Universiti Malaysia Perlis	1,095	12,741
Politeknik Tuanku Syed Sirajuddin	293	4,011
Institut Pendidikan Guru Kampus Perlis	69	163
Universiti Teknologi Mara (Kampus Arau)	390	7,869
Kolej Komuniti Arau	83	576
Kolej Komuniti Cawangan Kangar	-	74
Jumlah	1,540	17,565

Sekolah swasta

Jenis	Bilangan	Jumlah pelajar	Jumlah guru
Sekolah menengah swasta	1	451	47

Kemudahan awam

Klinik Kesihatan Kangar

Sektor kesihatan

Berikut merupakan statistik pusat kemudahan awam dalam sektor kesihatan mengikut jenis di Perlis;

Jenis	Bilangan	Ruj.
Hospital kerajaan	1
Klinik kesihatan	9
Klinik desa	32
Klinik pergigian	10
Hospital swasta	2

Penduduk ternama

Rencana utama: Senarai orang dari Perlis

Lihat juga

• Komunikasi di Negeri Perlis
• Pelancongan di Negeri Perlis
• Daftar masjid di Perlis
• Identiti Perlis

Pautan luar

• Laman Web Raja Perlis Diarkibkan 2009-04-09 di Wayback Machine
• Laman Rasmi Kerajaan Negeri Perlis
• Peta-peta berkaitan dengan Perlis
• Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Perlis Diarkibkan 2005-09-23 di Wayback Machine
• Laman Facebook tentang Negeri Perlis