Kompang

Kompang
Alat perkusi
Pengelasan	Dram bingkai
Pengelasan Hornbostel-Sachs	211.311; (Membranofon pukulan terus)

Kompang (Jawi: ‏کومڤڠ‎code: ms is deprecated ‎) ialah sejenis alat muzik tradisional berupa gegendang bagi masyarakat Melayu dalam kepulauan Nusantara. Selain itu, kompang juga kadangkala digunakan oleh suku Bajau di pesisir Sabah, Malaysia, meskipun tidak termasuk dalam tradisi asli mereka.^[1]^[2] Ia tergolong dalam kumpulan alat muzik gendang. Kulit kompang biasanya diperbuat daripada kulit kambing betina, namun mutakhir ini, kulitnya juga diperbuat dari kulit lembu, kerbau malah getah sintetik.

Gambar belakang bahagian kompang. Kelihatan gelung plastik tebal yang digunakan bagi menala bunyi kompang dengan menyelit antara bingkai dan kulit penutup. Pada waktu dahulu, rotan digunakan.

Asal

Sejarah kedatangan kompang di Tanah Melayu kemungkinan besar adalah dari Tanah Arab. Ini karena banyak ciri-ciri yang terdapat pada kompang di Tanah Melayu serupa dengan kompang yang terdapat di Tanah Arab. Jika dilihat dari sudut luaran dan dalamannya, sudut luaran memperlihatkan bentuk kompang tersebut dimana bentuk dan ukuran kompang di Malaysia sama dengan kompang yang terdapat di Tanah Arab yaitu antara 9 mci hingga 15 inci garis pusat. Selain itu, juga dapat dilihat dari segi cara memegang dan memukul kompang. Dimana kompang dipegang dengan sebelah tangan dan sebelah lagi memukul. Ia dipukul di bagian tepi muka kompang atau di bagian tengah. ^[3]

Struktur

Pada kebiasaannya, seurat rotan akan diselit dari bahagian belakang antara kulit dan bingkai kayu bertujuan menegangkan permukaan kompang, bertujuan menguatkan bunyi kompang. Kini, gelung plastik turut digunakan.

Terdapat dua bahagian kompang iaitu bahagian muka (ada kulit) dipanggil belulang. manakala, bahagian badan (kayu) dipanggil baluh. Kompang perlu diletakkan penegang atau dipanggil "sedak" iaitu sejenis rotan yang diletakkan antara belulang dan baluh, sedak ini diletakkan bertujuan untuk menegangkan bahagian belulang dan menyedapkan bunyi kompang apabila dipalu.

Kompang biasanya berukuran enam belas inci ukur lilit dan ditutup dengan kepingan kulit pada sebelah permukaan. Ia mempunyai bukaan cetek dan dimainkan dengan memegang dengan sebelah tangan sementara dipalu dengan sebelah tangan yang lain.

Bunyi dan penggunaan

Bunyi yang berlainan dihasilkan dengan membezakan cara bukaan tapak tangan. Bunyi 'bum' di perolehi dengan tepukan di sisi kompang dan tapak tangan dikuncup/rapat. Bunyi 'pak' di perolehi dengan tepukan di tengah kompang dengan jari tangan yang terbuka.^[4]

Cara memalu kompang ialah dengan menepuk kulit kompang dengan bahagian jari-jari atau tapak tangan mengikut rentak. Kompang biasanya dimainkan semasa perarakan, kenduri dan upacara-upacara tradisi lain.^[1]

Paluan kompang terbahagi kepada 2 bahagian iaitu:

Paluan tradisi, paluan di mana memukul kompang sambil menyanyi ataupun bersyair dalam versi Arab ataupun bahsa Melayu klasik,
paluan moden, di mana paluan tersebut diselitkan dengan gerakan ataupun tarian.

Di Sabah, pertandingan kompang sering diadakan untuk memartabatkan kembali kesenian Melayu yang telah hampir pupus ini.

Jenis

Kompang Bengkalis Riau

Kompang Bengkalis Riau merupakan salah satu tradisi muzik yang menggunakan kompang sebagai medium penjanaan bunyi muzik. Kompang Bengkalis Riau dipercayai berasal dari Kampung Jawa, Muar, Johor, Malaysia. Jenis kompang ini telah berkembang sejak tahun 40-an lalu di bumi Bengkalis, Riau, Indonesia apabila seorang tokoh muzik yang bernama Pak Maun yang pulang dari Muar, Johor ke Bengkalis. Pak Maun lalu dikatakan mengajar alunan muzik kompang kepada abangnya iaitu Muhammad Ali. Apabila ilmu ini diperturunkan ke Muhammad Ali, Pak Maun telah berpindah ke daerah Bantan Tua, iaitu sebuah kampung dipanggil Resam. Bermula dari situ, permainan alat muzik Kompang Bengkalis Riau mula berkembang secara aktif.^[5]

Rujukan

^ ^a ^b "Kompang". Perpustakaan Negara Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 31 Ogos 2008.
^ Maximus J. Ongkili, Jeffrey G. Kitingan (1989). Sabah 25 years later, 1963-1988 (dalam bahasa Inggeris). Institute for Development Studies (Sabah). m/s. 364. ISBN 9679910059.CS1 maint: uses authors parameter (link)
^ Dr. Febri Yulika, M. Hum (2016), "JEJAK SENI DALAM SEJARAH ISLAM", Dr. Febri Yulika, ISBN 9786021758892
^ "Analysis of Sound Produced by a Traditional Malay Musical Instrument "Kompang"". Applied Mechanics and Materials (dalam bahasa Inggeris). 773: 53–57. 2015. doi:10.4028/www.scientific.net/AMM.773-774.53 – melalui Scientific.net.
^ Youtube - Dokumentari Kompang Bengkalis Riau - Seni Musik Tradisional

Lihat juga

Bacaan lanjut

Kompang. Dewan Bahasa dan Pustaka. 2011. ISBN 9834602286.6

Rencana berkaitan muzik ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.

[:0-1] "Kompang". Perpustakaan Negara Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 31 Ogos 2008.

[2] Maximus J. Ongkili, Jeffrey G. Kitingan (1989). Sabah 25 years later, 1963-1988 (dalam bahasa Inggeris). Institute for Development Studies (Sabah). m/s. 364. ISBN 9679910059.CS1 maint: uses authors parameter (link)

[3] Dr. Febri Yulika, M. Hum (2016), "JEJAK SENI DALAM SEJARAH ISLAM", Dr. Febri Yulika, ISBN 9786021758892

[4] "Analysis of Sound Produced by a Traditional Malay Musical Instrument "Kompang"". Applied Mechanics and Materials (dalam bahasa Inggeris). 773: 53–57. 2015. doi:10.4028/www.scientific.net/AMM.773-774.53 – melalui Scientific.net.

[5] Youtube - Dokumentari Kompang Bengkalis Riau - Seni Musik Tradisional

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]